Onlangs is er een best bijzonder boekje uitgegeven in Arnhem. Ditmaal eens geen boek over de Tweede Wereldoorlog of Vitesse, maar een overzicht van de geschiedenis van computergames uit Nederland. In ‘Gamegeschiedenis van Nederland 1978-2018’ geeft de 37-jarige schrijver en retrogamespecialist Tom Lenting een vrij complete uiteenzetting van de ontwikkeling van de game-industrie in ons kikkerlandje. Van wereldberoemde games als Jazz Jackrabbit en Killzone tot de kneuterige racegames van Davilex en compleet geflopte handheld consoles, in dit door de Karel van Mander Academy uitgegeven boek komt het allemaal voorbij.
“Een échte bundeling van de Nederlandse gamegeschiedenis was er nog niet, terwijl er over de grote spelers binnen de game-industrie zoals Japan en Amerika al boekenplanken vol zijn geschreven. Daar mocht best verandering in komen, want Nederland heeft op gamegebied heel wat interessante ontwikkelingen doorgemaakt én in werking gezet”, aldus Lenting. “Ik liet mij voor het schrijven dan ook inspireren door het boek ‘History of Digital Games’ van auteur Andrew Williams.”
Zelda compleet in het Nederlands
“Nederland is toch wel een apart land binnen de internationale game-industrie. De taalmarkt is namelijk heel beperkt, en daarom ging de Nederlandse industrie zich al vrij snel richten op de combinatie van gaming en educatie. Met name het bedrijf Philips is van grote invloed geweest op deze ontwikkeling, meer dan men over het algemeen denkt. Zo zijn veel gameontwikkelaars begonnen met het programmeren van spellen op de MSX-homecomputers, die door onder andere Philips op de markt werden gebracht. Ook is de CD-i van Philips van belang geweest voor de Nederlandse game-industrie. Philips zag dit apparaat eigenlijk niet als gameconsole, maar als een multimediaplatform. De games die ervoor uitkwamen bleken echter goed te verkopen, waardoor de focus daarop kwam te liggen.”
Dat heeft best wat bijzondere titels als resultaat gehad. Zo zijn er twee compleet in het Nederlands uitgevoerde Zelda games uitgebracht voor de CD-i: ‘Link: De Gezichten van het Kwaad’ en ‘Zelda: De Toverstaf van Gamelon’. Die zijn speciaal vanuit het Engels naar het Nederlands vertaald voor de CD-i, inclusief Nederlandstalige handleidingen en in-game teksten. Leuk detail: de teksten werden toentertijd ingesproken door onder andere stemacteur Just Meijer, die ook de stem van Patrick Ster bij de Nederlandse versie van Spongebob deed. Toch kon een wereldberoemde franchise als Zelda de CD-i niet van een flop en een stille ondergang behoeden.
De computer in de klas
“Wat ook maar weinig mensen weten, is dat Bill Gates in 1989 naar Nederland kwam om persoonlijk een contract af te sluiten met de Nederlandse overheid. Nederland koos namelijk als eerste land ter wereld voor Windows 3.0 als standaardprogramma voor het basisonderwijs. In klaslokalen door heel het land stonden een tijdje later computers met dit besturingssysteem te zoemen, wat de markt van educatieve games natuurlijk ook van een flinke impuls voorzag. Dat maakte de jaren ’90 tot een bijzondere tijd voor de game-industrie. De markt groeide snel en enorm veel bedrijven wilden er wel ‘iets’ mee doen. Er kwamen zelfs advertenties in magazines te staan van games die het daglicht nooit zouden gaan zien, dat zegt wel iets.”
Ook vandaag de dag zijn educatieve games, de zogenaamde ‘serious games’, een wereldwijde miljoenenbusiness die ook in Nederland floreert. Voor de onderwijssector zijn er honderden verschillende serious games, apps en andersoortige applicaties op de markt gebracht. Toch biedt deze ‘gamification’ volgens Lenting geen pasklare oplossingen voor het onderwijs en de problemen die in deze sector spelen: “Gaming kan een interessante toevoeging zijn binnen lessen, maar het lerarentekort ga je er natuurlijk niet mee oplossen. Vaker is het zo dat het integreren van een game binnen een lesprogramma een onderwijzer meer tijd kost dan het hem of haar kan opleveren. Het sociale aspect van het onderwijs moet nooit gaan lijden onder de digitale aspecten. Tuurlijk, er zijn enorm veel succesvolle voorbeelden van serious gaming, bijvoorbeeld voertuigen of apparaten veilig leren besturen middels virtual reality. Maar teveel games en technologie in een lesprogramma proppen heeft vaak een nadelige invloed op de concentratie van leerlingen. Allemaal de tablet aanzetten, inloggen op de educatieve omgeving en dan nog de specifieke app of game opstarten. Uiteindelijk leidt het tot veel instructie voor weinig resultaat.”
Van een geflopte handheld console tot wereldberoemde games
In het boek beschrijft Lenting natuurlijk ook de wereldberoemde games die in Nederland zijn ontwikkeld. Bijvoorbeeld het spel Jazz Jackrabbit, dat door Nederlander Arjan Brussee werd geprogrammeerd en ontworpen. Zijn invloed op de Nederlandse game-industrie is onmiskenbaar, en hij wordt zelfs wel ’the godfather of Dutch game development’ genoemd. Jaren later oogstte hij als een van de medeoprichters van Guerilla Games wereldwijd lof met de Killzone gamereeks.
Naast wereldberoemde games geeft het boek ook enkele bijzondere voorbeelden van complete flops van Nederlandse bodem. Bijvoorbeeld de ‘digiBLAST’, een low-budget handheld console die in 2005 op de markt werd gebracht door Nikko Entertainment B.V., een bedrijf dat vooral bekend stond om hun radiografische bestuurbare autootjes. Het apparaat kon naast gaming ook gebruikt worden voor het afspelen van MP3’s, en er lagen ook al plannen klaar voor een afneembare camera. De digiBLAST werd dus als een soort multimedia apparaat op de markt gezet. Die marketingmove deed eerder de CD-i van Philips ook al de das om, maar Nikko zag er wel brood in. Met maar 100.000 verkochte digiBLASTS leverde het Nikko amper een droge boterham op. Tegen het succes van de op dat moment immens populaire Nintendo DS opboksen, dat was natuurlijk vechten tegen de bierkaai voor dit Nederlandse bedrijf.
Ook de verdienmodellen zijn de afgelopen tien jaar sterk veranderd. Zo is het abonnementsmodel erg populair geworden, ook in Nederland. Dat komt omdat wereldberoemde MMORPG’s zoals World of Warcraft en Runescape al met dergelijke abonnementen werkten. Vandaag de dag zijn met name de in-game transacties een van de belangrijkste verdienmodellen binnen de industrie. Van mobiele games tot triple A titels, in-game transacties zie je industriebreed toegepast worden, net als de zogenaamde pay-to-win transacties. Een gedeelte van de gamers is hier faliekant op tegen, maar een groot gedeelte van de jonge gamende doelgroep heeft de microtransacties al lang en breed omarmd.
De mobiele markt is ook waanzinnig snel gegroeid, met name omdat deze markt enorm toegankelijk is voor zowel makers als gebruikers. Zo heeft de Nederlandse gameontwikkelaar Vlambeer een flink succes weten te boeken met de game ‘Ridiculous Fishing’. Toch lukt dat heel veel ontwikkelaars niet, aangezien de mobiele markt echt oververzadigd is geraakt. Tussen de duizenden slechte games valt een goede game amper meer op. Maar toch is de omzet van de mobiele game-industrie even groot als die van de PC- en consolemarkt bij elkaar opgeteld. Mobile gaming is een blijvertje.”
Aanraders en favorieten van Tom zelf
“Welke Nederlandse games de lezer sowieso eens geprobeerd moet hebben? Jazz Jackrabbit (klik om in je browser te spelen!), Killzone, Age of Wonders, de Blob, Moorhuhn en Ridiculous Fishing. Wat mijn favoriete games zijn? Dat vind ik best een lastige vraag. Ik ga dan toch voor Sonic 2 en 3, Crystal Quest, Bioshock, SimCity 2000, Myst, Super Mario Bros en Starcraft.”
Bestellen en meer informatie
Meer te weten komen over de Nederlandse gamegeschiedenis? Het boek ‘Gamegeschiedenis van Nederland 1978-2018’ (ISBN: 978-90-9031716-8) is voor €19,99 te bestellen door een mailtje te sturen naar karelvanmanderacademy@outlook.com.
Bij Bibliotheek Arnhem is het boek helaas nog niet te leen, maar wie weet kan een aanschafsuggestie daar verandering in brengen!
Ook interessant: het online Gamescanon van het Beeld van het Instituut Beeld en Geluid, waar Tom ook een bijdrage aan heeft geleverd. Neem voor een extra dosis nostalgie ook een kijkje op de website gamegeschiedenis.nl!
De game-industrie in Arnhem
Wat is de plaats van Arnhem in de Nederlandse videogame-markt? Welke ontwikkelingen hebben zich in Arnhem voorgedaan op het gebied van videogaming? Deze vragen zijn nu ook beantwoord. De Karel van Mander Academy heeft gekeken naar de belangrijkste gameontwikkelaars uit Arnhem van de afgelopen jaren en naar hun belangrijkste producten en games. Net als elders in Nederland blijken ook in Arnhem veel ontwikkelaars zich te richten op serious games.
Het artikel over de game-industrie in Arnhem is gratis voor iedereen toegankelijk via de website van de Karel van Mander Academy.
Tags : 'Gamegeschiedenis van Nederland 1978-2018, Computer in de klas, digiBLAST, Game-industrie Arnhem, Game-industrie Nederland, Gamegeschiedenis, Gamescanon, Gamification, Geschiedenis games, Jazz Jackrabbit, Karel van Mander Academy, MSX, Philips CD-i, retrogaming, Verdienmodel games, Zelda Nederlands
