‘Het Proces’ is misschien een van de beroemdste verhalen van Franz Kafka. Nu is er een toneelvoorstelling van, uitgevoerd door Toneelgroep Oostpool. Jongin Arnhem was bij de première van dit toneelstuk. ‘Het Proces’ is nog te zien in Arnhem op 8 t/m 12 oktober en 29 november in Schouwburg Arnhem.
Franz Kafka’s werk wordt vaak absurd genoemd. Het zijn verhalen over bureaucratie, waarin vaak van alles mis gaat en niemand verantwoordelijk gehouden kan worden: ‘kafkaëske’ omstandigheden. Absurd genoeg was het Kafka’s bedoeling niet eens om uitgegeven te worden, na zijn dood moest zijn werk verbrand worden, zo vertelde hij zijn vriend Max Brod. Brod heeft dit niet gedaan en heeft daarmee de absurde meesterverhalen van Kafka bewaard.
Het proces gaat over Jozef K., een bankmedewerker die op een ochtend – zonder verdere uitleg – van zijn bed gelicht en gearresteerd wordt. Hij weet niet waarom en zal daar ook nooit achter komen. Iedereen lijkt zich achter iemand anders te verschuilen – de wet waardoor K. veroordeeld wordt lijkt nergens te zijn opgeschreven. Sterker nog, de wet lijkt voor niemand hetzelfde te zijn.
Het is moeilijk om een abstract verhaal op de planken te zetten, maar Oostpool lijkt er goed mee weg te komen. De acteurs lopen en zitten tussen het publiek, waardoor je als toeschouwer het gevoel krijgt dat je als publiek deel bent van de gebeurtenissen, zonder er invloed op te hebben (je bent immers toch niet verantwoordelijk?).
Er is geen vierde wand: de acteurs zien het publiek en horen de vertellers, en spreken hen dan ook regelmatig aan. Dit zorgt regelmatig voor een komische noot, zoals het moment dat de hoofdpersoon, Jozef K., naar de WC moet: “Ik kon daarstraks niet weg, toen jullie pauze hadden, dus ik moet even naar de WC. Kan dat?” Deze komische momenten worden afgewisseld met zwaardere stukken, waar zich K. hulpeloos en machteloos verwonderd over de voortgang van zijn proces.
De acteurs spelen verschillende rollen – ze zijn niemand en tegelijkertijd iedereen. Hetzelfde geldt voor het decor, er is geen specifieke plaats; men bevindt zich hoogstens in een iets andere ruimte, omdat de wanden en deuren iets anders staan opgesteld. Dit maakt dat het stuk zowel dichtbij je staat als een ver-van-je-bed-show is. Het is abstract, maar tegelijkertijd herkenbaar. Want, wie weet, voor hetzelfde geld word je morgen zelf gearresteerd.
Kafka’s boek ‘Het Proces’ gaat over rechtvaardigheid en over macht. Oostpool heeft deze klassieker uit de moderne literatuur overtuigend neergezet in deze bewerking. Al zegt Joeri Vos – de bewerker – zelf: “Het boek is altijd beter.”
Gezien op 5 oktober, 2013, Schouwburg Arnhem. Recensie: Maranke Wieringa Fotografie: Sanne Peper Speellijst – Trailer
Tags : kafka, kafka het proces, toneelgroep oostpool, Toneelgroep Oostpool recensie
