Theatermaker Booi Kluiving komt opnieuw met een voorstelling over internetcultuur, ditmaal eentje die compleet om memes draait. We spraken de 28-jarige theatermaker in Theater aan de Rijn, waar hij samen met zijn crew de laatste hand legt aan ‘De Memers’.
Analoge memes maken
“Memes zijn niet meer weg te denken uit de hedendaagse internetcultuur. Memes zijn grappig, snel, urgent, actueel, zoeken vaak de randjes op, kunnen zich razendsnel evolueren én zijn vaak ook nog enorm self-aware. Ik kom eigenlijk elke dag in aanraking met memes, maar heb voorheen nooit stilgestaan bij de gedachte of memes ook zouden werken op de theatervloer. Dat vormde de aanleiding voor De Memers.”
Om te onderzoeken hoe memes zich verhouden tot het theater bouwde Booi de zogenaamde ‘Analoge Meme Maker’, drie flightcases met daarin een printer, barcodescanner, laptop en lades vol met geprinte memes, een stuk of 500. Hiermee ging hij langs scholen en maakte hij met zijn acteurs en productiecrew honderden memes tijdens zijn residentie bij De Nieuwe Oost.
“Op deze manier worden memes op een andere manier gemaakt: de makers treden uit de anonimiteit en memes worden realtime ‘ambachtelijk’ gecreëerd. Wat hierbij vrij snel opviel is dat deze analoge memes wat anders zijn dan hun digitale tegenhangers. Omdat je op deze manier de memes in een sociale setting maakt zijn ze vaak wat minder grof of beledigend. Neem bijvoorbeeld een wat grove meme over de holocaust. Online zou je er waarschijnlijk even om gniffelen en weer doorscrollen, maar in real life stuit je bij dit soort memes sneller op morele bezwaren, vooral omdat de omgeving er direct op kan reageren en het hele anonieme aspect ontbreekt.
Memes op de theatervloer
“Wat al heel snel duidelijk werd is dat vooral beeldende memes zonder een enorm bekend gezicht van een persoon goed werken op de theatervloer. Neem bijvoorbeeld de ‘Spider-Man pointing at Spider-Man’ meme. Die is enorm herkenbaar en laat zich dus heel gemakkelijk naar het theater vertalen: we kochten twee Spidermankostuums die door acteurs worden gedragen terwijl de captions achter de twee acteurs in realtime worden geprojecteerd. Of neem de bekende Drake meme, ‘Drakeposting’. Hierbij draait het niet zozeer om het gezicht van Drake, maar juist de herkenbare houding van Drake en zijn karakteristieke oranje jas, die ook tussen de rekwisieten hangt en in de voorstelling langskomt.
Memes zijn enorm self-aware en dat werkt ook prima in het theater. In de voorstelling zitten ook memes verwerkt over het publiek en de acteurs zelf. In de zogenaamde ‘Reactionary’ scène volgen op borden geplakte memes elkaar in hoog tempo op, net als wanneer je door je tijdlijn scrolt. En we gaan ook de diepte in tijdens een soort bizarre memeception.”
Drie fases van het internet
Kluiving deelt het internet op in grofweg drie fases. “Als eerste was er Web 1, toen het jonge internet vrij individualistisch was, mensen een eigen website hadden en social media nog amper bestond. Web 2 is daarentegen veel meer gericht op de community, social media, het maken en delen van content en de honger naar data vanuit het bedrijfsleven. En dan is er Web 3, waarbij creativiteit en creatiemogelijkheden strijden met eigenaarschap, censuur en controle.
Als voorbeeld noemt Booi de opkomst van de zogenaamde Non-Fungible Tokens (NFT’s), waarbij eigenaarschap van digitale beeldkunst hand in hand gaat met controle en censuur en er bakken geld over en weer gaan tussen kopers en verkopers. De vergelijking met het kopen van unieke ‘skins’ in games is hier ook een goed voorbeeld van.
“Dit bezit gaat memes zeker beïnvloeden”, aldus Kluiving. “Aan de ene kant kunnen makers van digitale kunst of memes er nu voor betaald worden en hebben ze copyright op hun werk. Maar hierdoor verdwijnt wel het collectieve idee achter memes, dat ze gemaakt worden en blijven evolueren door toedoen van een digitale (anonieme) gemeenschap. Het hele idee achter memes wordt ondermijnd door eigenaarschap en dat wordt ook heel zichtbaar gedurende de voorstelling.”
Alle memes in het Nederlands
Alle memes die langskomen in De Memers en uit de Analoge Meme Maker rollen zijn stuk voor stuk voorzien van Nederlandstalige captions. Een bewuste keuze, want het is per slot van rekening een voorstelling die alleen in Nederland wordt gespeelt. “Daarnaast laten bijna alle Engelstalige memes zich enorm gemakkelijk omzetten naar het Nederlands. Dat is ook de kracht van memes. De captions zijn nooit lang en de beeldtaal is enorm herkenbaar”, zo vertelt Booi.
Meme-moeheid
Zelf lijdt Booi momenteel al wel aan meme-moeheid. “Ik zit er echt diep in. Als ik na een dag werken in het theater thuiskom kan ik bijna geen meme meer zien. Omdat memes zich zo snel ontwikkelen en vaak enorm actueel zijn krijg ik ook steeds weer nieuwe ideeën voor de voorstelling, maar op een gegeven moment is het ook klaar. Ik hoop dat de voorstelling voor de huidige generatie een feest van herkenning is, maar ook aanzet tot nadenken over zaken als controle en cesuur binnen de huidige internetcultuur. Voor de bezoeker gaat het voelen als scrollen door een tijdlijn waarbij je in een alsmaar veranderende maalstroom van memes terechtkomt waarvan je niet weet hoe het gaan eindigen. Als er dan ook nog achteraf door het publiek memes over de voorstelling worden gemaakt dan is de cirkel rond, want dat is wel enorm meta.”
Speellijst en tickets ‘De Memers”
Let op: Vanwege een coronabesmetting zijn de voorstellingen van De Memers in Arnhem verplaatst van 16 t/m 19 februari naar 22 t/m 24 april. De pre-première en première zijn op donderdag 24 en vrijdag 25 februari te zien in Theater Kikker. Kaartkopers ontvangen persoonlijk bericht.
Foto’s: redactie Jongin Arnhem en Wieke van Rosmalen
Tekst: redactie Jongin Arnhem
Tags : Booi Kluiving, Booi Kluiving De Memers, Booi Kluiving interview, De analoge meme maker, De Nieuwe Oost, Memes in het theater, Theater a/d Rijn
